ปู่เจ้าเป็นชื่อเทพเจ้าประจำภูเขาใหญ่แห่งหนึ่งในป่าใกล้เมืองสอง ซึ่งเป็นเมืองของพระเพื่อนพระแพงในวรรณคดีลิลิตเรื่องพระลอ นามเต็มคือ “ปู่เจ้าสมิงพราย” พระเพื่อนพระแพงได้ไปพบปู่เจ้าเพื่อขอให้ทำเสน่ห์ให้พระลอหลงใหล จากบ้านเมืองมาหานางที่เมืองสอง ปู่เจ้าสมิงพรายได้เข้าฌาน เพื่อจะได้รู้ว่าควรจะต้องช่วยทำเสน่ห์ให้หรือไม่
ปรากฏว่าแต่ปางก่อนนางทั้งสองทำบุญแล้วแสดงความปรารถนาขอพึ่งบารมีของปู่เจ้าเสมอ ๆ แต่บุญที่นางทั้งสองทำไว้นั้นอยู่ในสภาพที่ไม่สมบูรณ์สม่ำเสมอ การที่ปู่เจ้าสมิงพรายจะช่วยเหลือให้นางสมปรารถนาได้พระลอมาครอบครองนั้น ถึงจะเป็นผลสำเร็จก็จริง แต่ก็ไม่สมบูรณ์ เพราะเป็นผลกรรมของเจ้าตัวเอง บทบาทของปู่เจ้ามีอยู่ที่ทำเสน่ห์ให้พระลอลุ่มหลง
วิธีการทำเสน่ห์ของปู่เจ้านั้น ผู้ประพันธ์ประพันธ์เป็นร่ายสุภาพพรรณนาถึงปู่เจ้าสมิงพรายประกอบพิธีไสยศาสตร์ ทำให้พระลอเกิดความรู้สึกหลงใหลในพระเพื่อนพระแพง โดยเขียนยันต์ลงบนธงสามชาย แล้วติดไว้บนยอดต้นตะเคียน เมื่อลมพัดผ่านต้นตะเคียนก็นำมนต์ไปถึงพระลอ ทำให้เกิดความรัญจวนถึง ๒ นาง เวทมนตร์คาถาของปู่เจ้าในครั้งที่ ๑ และที่ ๒ นั้นปรากฏว่า ฝ่ายพระมารดาของพระลอสามารถหาหมอมาแก้ไขได้
พอถึงครั้งที่ ๓ ปู่เจ้าใช้ภูตผีปิศาจไปรบกับผีของเมืองพระลอ เมื่อได้ชัยชนะแล้วก็ใช้ “สลาเหิร” คือ การเสกหมากพลูให้กลายเป็นแมลงภู่ แล้วบินไปตกในพานหมากของพระลอ กลับกลายเป็นหมากพลูดังเดิม พอพระลอเสวย ก็เกิดการลุ่มหลง ต้องออกเดินทางมาหาพระเพื่อนพระแพง เมื่อมาถึงแม่น้ำกาหลง ปู่เจ้าก็ใช้ไก่แก้วซึ่งมีผีสิงไปล่อให้พระลอติดตามไปอย่างรวดเร็ว จนได้พบกับ ๒ นาง
๐ อะหัง วันทามิ คุรุครูอาจาริเยณะ พยัคฆสิงหราชาไกสีห์ ฤๅษีสมิงไพร สัพพะเมวะโทสัง ขะมะถะเม ภันเต ฯ
โอม กูจักครอบฟ้าแลแผ่นดิน กูจักครอบพระสมุทรแลสายสินธุ์ กูจักครอบพระอินทร์แลพระพรหม กูจักครอบพระยมแลพระกาฬ กูจักครอบพระจัตตุโลกบาลทั้งสี่ กูจักครอบทั้งตัวกู กูจักเป็นลูก ปู่ เจ้าสมิงไพรครูกู กูจักเรียกคุณมนต์มงคลแลจ่ามนต์ แลพญามนต์ อย่าได้ไปจากตัวกู ใครมิอาจหยุดกูได้ สรรพวิชาในขอบจักรวาล จงมาชุมนุมกัน ด้วยนะโมพุทธายะ นะมะพะทะ จะภะกะสะ นะมะอะอุ ฤ ฤา ฦ ฦๅ โอมประสิทธิแก่กู สะวาหะ ฯ